Na pewien czas

W określonych warunkach uzupełnienie tymczasowe może pełnić rolę uzupełnienia długoczasowego, to znaczy około 6-12 miesięcy, należy wówczas jednak wybrać właściwą metodę jego wykonania.

Przed uzupełnieniami tymczasowymi stawia się wiele zadań, które powinny one spełniać. Najważniejsza jest oczywiście ochrona miazgi zębów filarowych. Opracowana zębina stanowi ranę tkankową i wymaga ochrony przed czynnikami mechanicznymi, chemicznymi czy biologicznymi. Po oszlifowaniu zęby tracą kontakty na powierzchniach bocznych oraz na powierzchni żującej, co może sprzyjać przemieszczeniu w różnych kierunkach, w efekcie po dłuższym okresie może stać się przyczyną komplikacji w dopasowaniu uzupełnienia stałego. Stąd rola stabilizacyjna uzupełnień tymczasowych. Właściwie wykonane i dostosowane uzupełnienie tymczasowe ma zapewnić ochronę przyzębia, a także pozwolić na zachowanie prawidłowej czynności żucia oraz wymowy, co ma znaczenie szczególnie po opracowaniu zębów w odcinku przednim łuków zębowych.

Uzupełnienie tymczasowe, wbrew powszechnemu mniemaniu, powinno być także estetyczne. Pacjenci na estetykę zwracają coraz większą uwagę i przykładają dużą wagę do swojego wyglądu, w tym do estetyki uśmiechu. Wykonanie uzupełnienia, które będzie funkcjonalne, a zarazem na tyle estetyczne, że pozwoli pacjentowi swobodnie uczestniczyć w codziennych obowiązkach w okresie oczekiwania na uzupełnienie stałe, daje poczucie bezpieczeństwa i budzi zaufanie do doświadczenia lekarza. Zatem uzupełnienie takie staje się niejako wizytówką leczącego.

Wraz z rozwojem takich dziedzin jak implantologia, mikrochirurgia czy periodontologia, stosowanie uzupełnień tymczasowych stało się koniecznością i postawiło przed tymi uzupełnieniami nowe wymagania i oczekiwania. Uzupełnienia tymczasowe zaczęto wykorzystywać do kształtowania dziąsła brzeżnego poprzez odpowiednio uformowane przęsła mostów, co stosuje się zarówno w metodzie tymczasowych mostów natychmiastowych, cementowanych tuż po ekstrakcji, jak również po zabiegach z zakresu periodontologii (np. po przeszczepach podnabłonkowej tkanki łącznej), w celu zarysowania imitacji brodawki dziąsłowej. Stosuje się wówczas mosty o typie mostów adhezyjnych lub o tradycyjnej konstrukcji z przęsłem o podstawie owalnej, tępo i wypukło wymodelowanym (FOT.1). Taki kształt umożliwia dość dokładne oczyszczanie, pomimo dużej powierzchni kontaktu z grzbietem wyrostka zębodołowego. Przygotowane w taki sposób tkanki miękkie znacząco wpływają na osiągnięcie korzystnego, końcowego etapu leczenia.

Jak wykonać korony czy mosty tymczasowe?

Bezpośrednio

To metoda najbardziej popularna. Zaletą tej metody jest przede wszystkim niski koszt i możliwość natychmiastowego zaopatrzenia filarów, wadą – czasochłonność, niedostateczna precyzja wykonania i często brak estetyki. Metoda ta jest zalecana przy ograniczonej liczbie uzupełnianych zębów na krótki czas użytkowania.

Koronę tymczasową najłatwiej wybrać z zestawu koron tymczasowych wykonanych już fabrycznie i dopasować, a więc odpowiednio skrócić i uszczelnić materiałem do wykonywania koron tymczasowych. Jest to bardzo ważne, bo zarówno zbyt krótka jak i zbyt długa korona tymczasowa daje duże implikacje kliniczne, w tym krwawienie i przerosty dziąseł. Można również dociąć właściwą dla danego zęba kształtkę celuloidową, wypełnić materiałem do wykonywania koron tymczasowych i umieścić na oszlifowanym kikucie zęba. Przykłady materiałów do wykonywania uzupełnień tymczasowych przedstawiono w tabeli.

Tak wykonana korona wymaga jednak dalszego opracowana i dostosowania do warunków zgryzowych. Można również wykorzystać pobrany przed oszlifowaniem zębów wycisk masą alginatową. Odbite w wycisku zęby będą stanowiły idealną formę dla przyszłych uzupełnień tymczasowych, tym bardziej, że będą najbardziej zbliżone od dotychczasowego kształtu zębów. Po oszlifowaniu wycisk ponownie umieszcza się w jamie ustnej po wcześniejszym wypełnieniu odpowiednich miejsc materiałem do wykonywania uzupełnień tymczasowych.

Metoda bezpośrednia jest też metodą z wyboru dla wykonania mostu tymczasowego. Wówczas, w trakcie pobierania wycisku przed oszlifowaniem zębów, w luce umieszczamy odpowiednio uformowany kawałek wosku lub ząb akrylowy, czy usztywnioną kształtkę, stworzy to na tym etapie możliwość ukształtowania przęsła.

Metoda pośrednia

Ta metoda wymaga współpracy z pracownią protetyczną; niezbędne jest wykonanie wycisku i modelu. Zalecana jest w przypadkach konieczności wykonania uzupełnień, które będą użytkowane przez dłuższy czas. Zaletą tej metody jest wykonanie uzupełnienia, które dokładnie pasuje do opracowanego filaru, skutecznie chroni miazgę i jest estetyczne, ze strony technicznej łatwe do modelowania i konturowania. Wadę stanowi wyższy koszt i konieczność oczekiwania na uzupełnienie. Pracownie protetyczne mają dużą możliwość wyboru metody wykonania pracy, dlatego bardzo ważna jest sugestia lekarza. Najprostsze to modelowanie koron z wosku i zamiana wosku na akryl, a także wykonanie koron tymczasowych kompozytowych metodą warstwową i ich polimeryzacja. Wykonywane uzupełnienia można również wzmacniać włóknem szklanym, dotyczy to zarówno pojedynczej korony jak i mostów. Uzupełnienia tymczasowe powstają również na bazie tworzonych wax-up’ów a więc wykonanych przed leczeniem modelacji woskowych, które w dalszej kolejności służą jako podstawa dla form silikonowych, czy specjalnie wykonywanych kształtek. Na ich bazie powstaje kształt uzupełnień tymczasowych. Taka metoda jest polecana wówczas, gdy planowane uzupełnienie stałe zakłada zmianę kształtu, długości, szerokości, czy niewielką korektę ustawienia zębów w łuku. Uzupełnienie tymczasowe, wykonane na wzór planowanego uzupełnienia, stałego daje lekarzowi możliwość upewnienia się co do słuszności planu leczenia, a pacjentowi daje czas na adaptację i oswojenie się z nową sytuacją. Na tym etapie pewne korekty są jeszcze możliwe, a pacjent może śmiało zgłaszać swoje uwagi, dzięki czemu nie powstaną błędy w pracy stałej. Dotyczy to także kolorystyki uzupełnienia.

Jeszcze nowocześniej

Obecnie do wykonywania uzupełnień tymczasowych może być wykorzystywana również technologia CAD/CAM. Powstają wówczas uzupełnienia tymczasowe właściwie ”z najwyższej półki”. Szczelina brzeżna w tego typu uzupełnieniach rzędu 40 mikrometrów, zbliża je do wymagań, jakie stawia się uzupełnieniom stałym. Dzięki coraz większemu wyborowi produktów do ich wytwarzania (krążki i bloczki) stają się łatwiej dostępne. Uzupełnienia wytwarzane z użyciem tej technologii mogą być wycinane w postaci pełnokonturowych, jednolitych koron i mostów lub jako podbudowy przeznaczone do licowania (Ryc.1).

Licowanie takich konstrukcji może odbywać się z zastosowaniem materiału akrylowego lub kompozytu. Uzupełnienia pełnokonturowe frezowane są z bloczków lub krążków, które mogą być wykonane z polimetakrylanu metylu (np. Zeno Pro Fix) lub kompozytu (np. VITA CAD-Temp monoColor). Zazwyczaj są jednolite kolorystycznie (np. kolor A2, A3 wg kolornika VITA) z ewentualną możliwością indywidualizacji systemem specjalnych farb. Aczkolwiek dostępne są również bloczki (np. VITA CAD-Temp multiColor), które już fabrycznie zawierają pewien zakres kolorów. Dają możliwość wykonania uzupełnienia z gradientem kolorów od A 3,5 przy szyjce do A 2 przy brzegu siecznym, które nadal pozostaje uzupełnieniem pełnokonturowym, jednolitym, w zasadzie bez konieczności dodatkowej pracy nad kolorem. Metoda frezowania uzupełnień pełnokonturowych to metoda przeznaczona głównie do wykonywania pojedynczych koron lub krótkich (trzypunktowych) mostów.

W przypadku mostów wielopunktowych i innych nietypowych konstrukcji, np. mostów typu Meryland czy mostów z elementem dowieszonym, lepszą metodą jest wykonanie frezowania podbudowy, najczęściej z materiałów wzmocnionych włóknem szklanym. Podbudowa w kolejnym etapie zostanie już przez technika olicowana, czy to materiałem akrylowym czy kompozytowym. Daje to możliwość otrzymania uzupełnienia o lepszych parametrach wytrzymałościowych i praktycznie w dowolnej kolorystyce i najbardziej wyszukanej indywidualizacji (np. efekt przebarwienia, pęknięć szkliwa itp.) ( FOT. 2,3). Wykorzystanie technologii CAD/CAM może dotyczyć metody pośredniej, tak jak to opisano powyżej. Jednak w gabinetach, w których jest zainstalowana obrabiarka CEREC (Sirona), wykonanie uzupełnienia tymczasowego można zaliczyć do metody bezpośredniej. Cały zabieg jest przecież wykonany „w gabinecie i przy fotelu pacjenta”. Niestety obecnie wykonywanie uzupełnień w technologii CAD/CAM, czy to pośrednio czy bezpośrednio, nie jest standardem. Niemniej jednak należy się spodziewać, że wraz z dalszym rozwojem implantoprotetyki i periodontologii popyt na uzupełnienia tymczasowe dobrej jakości zdecydowanie wzrośnie.

Autor: dr n. med. Anna Kochanek-Leśniewska

Lekarz stomatolog. Absolwentka Uniwersytetu Medycznego w Warszawie. Adiunkt w Katedrze Protetyki Stomatologicznej WUM, specjalista w zakresie protetyki stomatologicznej. Autorka rozprawy doktorskiej pt. „Analiza zmian wartości siły retencji w trójelementowych układach koron teleskopowych”. Magister ekonomii, absolwentka Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie na kierunku Finanse i Bankowość.

Inne artykuły tego autora.

Artykuł opublikowany w numerze 7/2011 magazynu Nowy Gabinet Stomatologiczny. Zobacz pełny spis treści. Dowiedz się więcej - Nowy Gabinet Stomatologiczny.

Więcej ciekawych artykułów w "Nowy Gabinet Stomatologiczny" - zamów prenumeratę lub kup prenumeratę w naszym sklepie.