Skala problemu – dane z badania PolSenior2

Wyniki badania PolSenior2 wskazują, że w grupie wiekowej 60+:

20 proc. zachowuje funkcjonalne uzębienie (20 i więcej zębów),
blisko połowa ma częściowe braki (1–19 zębów),
co trzeci senior nie ma żadnych własnych zębów.

Wśród osób z częściowymi brakami aż 80 proc. korzysta z protez, a w przypadku całkowitego bezzębia odsetek ten przekracza 90 proc. Problem narasta wraz z wiekiem – u osób po 90. roku życia bezzębie może dotyczyć nawet 60 proc. populacji.

Kto jest najbardziej narażony?

Analiza danych wykazała, że bezzębie i zaawansowane braki w uzębieniu częściej występują u:mieszkańców wsi i regionów wschodniej Polski, osób z niższym wykształceniem, kobiet – u których dodatkowe ryzyko zwiększają wahania hormonalne i osteoporoza osłabiająca kości szczęki i żuchwy.

Warto podkreślić, że czynniki socjoekonomiczne odgrywają istotną rolę – ograniczony dostęp do opieki stomatologicznej oraz niższa świadomość zdrowotna przyspieszają rozwój chorób jamy ustnej.

Główne przyczyny utraty zębów

Próchnica, będąca jedną z najczęstszych chorób niezakaźnych na świecie, pozostaje główną przyczyną utraty uzębienia wśród seniorów. Towarzyszą jej inne schorzenia jamy ustnej, m.in.: choroby przyzębia, zapalenie dziąseł, powikłania ogólnoustrojowe (np. cukrzyca, osteoporoza), urazy mechaniczne.

Częstym problemem jest także brak systematycznej profilaktyki – nieregularne wizyty stomatologiczne, niedostateczna higiena jamy ustnej i późne leczenie próchnicy prowadzą do przedwczesnej utraty zębów.

Skutki zdrowotne i społeczne bezzębia

Brak zębów klasyfikowany jest jako niepełnosprawność fizyczna, ponieważ prowadzi do zaburzeń żucia, mowy i ułożenia szczęki. Konsekwencje obejmują: trudności w przyjmowaniu pokarmów stałych, niedobory witamin, minerałów i białka, problemy trawienne, pogorszenie estetyki twarzy i obniżenie samooceny, wycofanie z życia społecznego.

Dla lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej i specjalistów istotne jest uwzględnienie stanu uzębienia w ocenie ogólnego stanu zdrowia pacjenta.

Jak zapobiegać bezzębiu?

Eksperci podkreślają, że kluczowe w prewencji są:

codzienna higiena jamy ustnej (szczotkowanie, nitkowanie, płukanki),
wczesne leczenie próchnicy i chorób przyzębia,
regularne kontrole stomatologiczne – minimum dwa razy w roku,
edukacja pacjentów w zakresie diety i higieny,
suplementacja wapnia i witaminy D u osób z ryzykiem osteoporozy,
programy profilaktyczne adresowane do populacji seniorów.

Wnioski

Bezzębie to nie tylko problem stomatologiczny, ale poważne wyzwanie dla zdrowia publicznego w Polsce. Ma bezpośredni wpływ na stan odżywienia, komfort życia i zdrowie psychiczne seniorów. Wymaga interdyscyplinarnego podejścia, w którym lekarze, stomatolodzy, dietetycy i decydenci będą współpracować nad poprawą dostępności opieki stomatologicznej i edukacji zdrowotnej.