W początkach XX wieku w światowej architekturze pojawił się trend, w którym priorytetem stała się funkcjonalność budynku i wnętrza. Był to modernizm (od słowa moderne – nowoczesność). Rozwijał się w światowej architekturze głównie w latach 1918-1975. Stanowił odejście od estetyki dotychczasowych stylów historycznych, pełnych rozbudowanej ornamentyki. Projektowany obiekt przede wszystkim miał spełniać funkcję, jaką mu przypisywano. To wygoda użytkowania stanowiła o jego pięknie. Jednym z najbardziej znanych haseł modernizmu było zdanie amerykańskiego architekta Louisa Sullivana: Forma podąża za funkcją.
Mniej znaczy więcej
O ponadczasowości modernistycznej myśli świadczy fakt, że jest ona nadal powszechnie stosowana. Główne założenia modernizmu, jak funkcjonalizm i minimalizm, są aktualne po dziś dzień. Wciąż jest wśród nas wielu zwolenników prostoty kształtowania wnętrz, pozbawionych zbędnych dekoracji. Nie wszystkim ten styl przypada do gustu. Bywa, że odstrasza swą surowością tych, którzy dobrze czują się w przytulnych, pełnych dekoracyjnych elementów wnętrzach. Jeżeli jednak ceni się prostotę we wnętrzu, można śmiało powtórzyć za Miesem van der Rohe: Mniej znaczy więcej i czerpać z modernistycznych zasad projektowania podczas tworzenia wnętrza własnego gabinetu.
Linie proste i geometryczne kształty
W modernizmie powszechnie stosowano linie proste, zarówno jako podstawę kształtowania przestrzeni, jak i jako elementy dekoracyjne (linie równoległe i prostopadłe). Była to zasada zgodna z założeniami nowoczesnego podejścia do projektowania w duchu prostoty, ale i bardzo praktyczna. Dużo łatwiej jest racjonalnie zaprojektować przestrzeń przy wykorzystaniu linii prostych i łuków, będących wycinkiem koła, niż wymyślnych krzywizn. W przypadku konieczności jak najbardziej funkcjonalnego wykorzystania każdego metra kwadratowego powierzchni we wnętrzu lepiej zastosować linie i kąty proste. Pozwalają one na łatwiejsze, ergonomiczne ustawienie mebli (zwłaszcza w przypadku zastosowania mebli gotowych) oraz stworzenie wrażenia ładu i elegancji we wnętrzu. Wyjątek od tej reguły stanowiła architektura organiczna jako jeden z kierunków modernizmu. Przykładem tego podejścia jest pełna swobodnych i zmysłowych krzywizn twórczość Oskara Niemeyera, który stworzył niejako swój styl narodowy w architekturze modernistycznej, czerpiąc inspiracje do projektów z otaczającej go brazylijskiej przyrody: górzystych krajobrazów, meandrujących rzek, falującego morza, kształtów kobiecego ciała. Organiczne kształty stosowane były zdecydowanie częściej w budynkach użyteczności publicznej, charakteryzujących się większą powierzchnią. Można je z powodzeniem stosować w sytuacji, gdy do dyspozycji jest spora powierzchnia lokalu. Przy pomocy łuków, jeżeli nie zostaną zastosowane w nadmiarze, można stworzyć przyjemne dla użytkowników wnętrza.
Duże przeszklenia
Jedną z podstawowych zasad modernizmu było otwarcie wnętrza na otoczenie, dzięki stosowaniu możliwie jak największych okien, pozbawionych podziałów. Miały stwarzać wrażenie przenikania się wnętrza z przyrodą otaczającą budynek i dobrze doświetlać pomieszczenia. Postęp techniczny pozwolił na stosowanie dużych przeszkleń klatek schodowych, poziomych pasów okien, ciągnących się przez całą długość budynku (tzw. okna wstęgowe) oraz „uwolnienie narożnika ściany”. Polegało to na umieszczeniu w narożniku budynku okna i usunięcia z tego miejsca elementu konstrukcyjnego. Przykładowo, w większych obiektach słupy przesuwane były z linii ściany zewnętrznej w kierunku środka budynku, a w mniejszych (np. budynkach jednorodzinnych) wystarczało zastosowanie odpowiedniego wspornika pozwalającego na usunięcie słupka nośnego z narożnika ściany.
Naturalne materiały
Zupełną nowością w stosunku do dotychczasowych metod projektowania budynków było odkrywanie i podkreślanie walorów estetycznych stosowanych elementów konstrukcyjnych i materiałów budowlanych. Nie były one już ukrywane pod tynkami ani zasłaniane ornamentem. Beton, dotąd traktowany jako materiał wymagający stosownego wykończenia, zaczął być eksponowany w swojej surowości, odciśnięte w nim ślady deskowań stawały się nowoczesnym ornamentem, nadającym poziomą rytmiczną fakturę ścianom. Detalem architektonicznym stały się podziały (najczęściej poziome), tworzone przez układ naturalnych materiałów: betonu, ceramiki, klinkieru, drewna, kamienia czy szkła. Dekorację stanowiły same materiały: ściany pokrywane wielkoformatowymi płytami kamiennymi przez swoje użylenie tworzyły wielkie obrazy. Przecięcie kamienia na dwa plastry i rozłożenie ich symetrycznie na ścianie pozwalało uzyskać piękny, wielobarwny rysunek lustrzanego odbicia. Te dekoratorskie zabiegi są nadal powszechnie stosowane przy projektowaniu wnętrz w stylu nowoczesnym.
Minimalizm
Ograniczenie ilości mebli i akcesoriów, pozbycie się zbędnych dekoracji i ornamentów było jedną z kluczowych idei nowoczesnego podejścia do projektowania, jako reakcja na przesycone zdobieniami, nie zawsze funkcjonalne elementy wnętrz z czasów wcześniejszych. Dziś minimalizm dla wielu osób przestał być tylko stylem aranżacji wnętrza i staje się stylem życia, polegającym na zrywaniu z gromadzeniem wokół siebie nadmiernej ilości przedmiotów. W sztuce prostoty prym wiedzie architektura japońska. Budynki mają jak najmniejszą powierzchnię, niezbędną do spełnienia przez nie swojej funkcji. Domy jednorodzinne wyposażane są w proste, wielofunkcyjne meble, które w łatwy sposób można przearanżować, zależnie od aktualnych potrzeb domowników.
Kolorystyka
Aby uzyskać efekt nowoczesnego wnętrza, powinno się korzystać z neutralnej palety barw. Podstawa to biel, czerń, szarościlub beże. Można także dodać barwny akcent w intensywniejszym kolorze. Najpowszechniej stosowanym kolorem jest jednak biel. W modernizmie tworzyli zwolennicy stosowania rozmaitych kolorów w nowoczesnej architekturze: ściany projektowanych przez nich budynków pokrywały różowe, brązowe, niebieskie czy żółte tynki. Z czasem jednak biel zaczęła wieść zdecydowany prym. Była kojarzona z czystością, trwałością, doskonałością. Biel miała olśniewać. Piet Mondrian zredukował malarstwo do czystych barw podstawowych: czerwieni, błękitu, żółcienia oraz „nie kolorów” – bieli i czerni. Kult bieli niewątpliwie pozostał niezatartym śladem epoki modernizmu.
Meble
Nowoczesne meble musiały być wygodne, ale i trwałe. Skutkowało to ich wysoką jakością, do produkcji mebli używano wytrzymałych materiałów. Stal nierdzewna i chrom często pojawiają się jako nogi stołów i krzeseł, elementy sof. Wykorzystywano drewno, płyty fornirowane drewnem, skórę, szkło, a później także tworzywa sztuczne. Aby zapewnić jak najwięcej przestrzeni do przechowywania, ale przy tym nie przytłoczyć wnętrza nadmiarem tradycyjnie ustawionych szaf, zabudowywano wnęki ścian szafami o gładkich frontach, niewiele odróżniających się od ścian. Uzyskiwano gładką, jednolitą powierzchnię, rozrzeźbioną pionowymi i poziomymi liniami podziałów szafek. Meblarska zabudowa służyła nie tylko za miejsce do składowania przedmiotów. Za frontami zabudowy umieszczane były sprzęty i meble o innych funkcjach, które, gdy w danym momencie nie były wykorzystywane, chowane były do wnętrza zabudowy, dzięki czemu zyskiwano wolną przestrzeń. Modernistyczną myślą jest traktowanie mebla nie jako dekoracji, ale funkcjonalnego, a najlepiej wielofunkcyjnego i wygodnego elementu wnętrza. Jego piękno zaś wynika z prostoty formy, szlachetności materiału i walorów użytkowych. Meble zaprojektowane w okresie modernizmu wcale nie straciły na popularności. O ich ponadczasowości świadczy fakt, że nadal z powodzeniem stosowane są we współczesnych wnętrzach i wyglądają bardzo nowocześnie.
Przenikanie się przestrzeni
Dzięki stosowaniu technologii żelbetowych nie było już konieczności stawiania licznych ścian nośnych, zastąpiono je słupami. Pozwoliło to na otwarcie planów kondygnacji, przestrzenie o różnym przeznaczeniu mogły się ze sobą przenikać, a oddzielenia pomieszczeń można było wykonywać za pomocą lżejszych ścianek działowych w układzie wynikającym z potrzeb i fantazji, a nie dyktowanych układem konstrukcyjnym budynku.
Pomimo tego, że mody wciąż się zmieniają, modernizm po dziś dzień fascynuje i cieszy się dużą popularnością wśród użytkowników. Bardzo dobrze sprawdza się zarówno we wnętrzach mieszkalnych, jak i we wnętrzach gabinetów stomatologicznych, w których ważna jest i funkcjonalność przestrzeni i łatwość utrzymania czystości. Gładkie, minimalistyczne meble są idealną odpowiedzią na tę potrzebę.
Autor: Marta Maliszewska
Architektka, absolwentka Wydziału Architektury i Urbanistyki Politechniki Wrocławskiej. Właścicielka firmy "tuto" Pracownia Architektoniczna. Zajmuje się projektowaniem budynków i wnętrz mieszkalnych oraz użyteczności publicznej. Specjalizuje się w projektowaniu obiektów medycznych, w szczególności gabinetów stomatologicznych.
Kontakt do autora: www.tuto.com.pl
Artykuł opublikowany w numerze 6/2016 magazynu Nowy Gabinet Stomatologiczny. Zobacz pełny spis treści.
Dowiedz się więcej - Styl nowoczesny. Nowy Gabinet Stomatologiczny.
Więcej ciekawych artykułów w "Nowy Gabinet Stomatologiczny" - zamów prenumeratę lub kup prenumeratę.
