Nowe przepisy dotyczące zwolnień lekarskich 2026: Co się zmieni dla lekarzy i pacjentów?

Możliwość pracy u jednego pracodawcy podczas zwolnienia lekarskiego u innego – pod warunkiem, że nie koliduje to z celem leczenia.
Poszerzenie kręgu osób uprawnionych do wystawiania zaświadczeń o niezdolności do pracy – lekarze, pielęgniarki i fizjoterapeuci.
Zmiany w systemie orzekania o niezdolności do pracy – od 2026 roku orzeczenia będą wydawane przez jednego orzecznika, a nie zespoły trzyosobowe.
Wzmocnienie nadzoru ZUS – nowy system kontroli i konsekwencji finansowych dla osób nadużywających zwolnień lekarskich.

Praca podczas zwolnienia lekarskiego – nowe możliwości

Od stycznia 2026 roku pacjenci będą mogli legalnie pracować u jednego pracodawcy, nawet jeśli przebywają na zwolnieniu lekarskim u innego. Warunkiem jest, aby wykonywana praca nie była sprzeczna z celem zwolnienia. Dotychczasowe przepisy zakazywały jakiejkolwiek pracy podczas zwolnienia, niezależnie od liczby miejsc zatrudnienia. Zmiana ta ma na celu uelastycznienie systemu i dostosowanie go do realiów współczesnego rynku pracy, gdzie wiele osób pracuje w kilku miejscach jednocześnie.

Nowe regulacje precyzują również, co oznacza „działanie sprzeczne z celem zwolnienia lekarskiego”. To właśnie to kryterium będzie kluczowe przy ocenie, czy pacjent przestrzega zasad zwolnienia. W praktyce oznacza to, że lekarze wystawiający zaświadczenia będą musieli jeszcze dokładniej opisywać ograniczenia związane z wykonywaną pracą.

Kto będzie mógł wystawiać zaświadczenia o niezdolności do pracy?

Do tej pory zaświadczenia o czasowej niezdolności do pracy mogły być wystawiane wyłącznie przez lekarzy. Od 2026 roku uprawnienia te zostaną rozszerzone na pielęgniarki oraz fizjoterapeutów. Zmiana ta ma na celu odciążenie lekarzy i skrócenie czasu oczekiwania na dokumentację medyczną. Dzięki temu pacjenci będą mogli szybciej uzyskać niezbędne zaświadczenia, co jest szczególnie istotne w przypadku długotrwałych terapii lub rehabilitacji.

Wprowadzenie tej zmiany wymaga jednak odpowiedniego przygotowania kadry medycznej. Pielęgniarki i fizjoterapeuci będą musieli przejść dodatkowe szkolenia, aby prawidłowo oceniać stan zdrowia pacjentów i wystawiać zaświadczenia zgodnie z nowymi przepisami.

Zmiany w systemie orzekania o niezdolności do pracy

Od 2026 roku orzeczenia o czasowej i trwałej niezdolności do pracy będą wydawane przez jednego orzecznika, a nie – jak dotychczas – przez zespoły trzyosobowe. To istotna zmiana, która ma przyspieszyć proces orzekania i zwiększyć dostępność lekarzy orzeczników. Dotychczasowe przepisy były rozproszone i nieprecyzyjne, co często prowadziło do opóźnień w wydawaniu orzeczeń.

Nowy system zakłada również wprowadzenie różnorodnych form współpracy między orzecznikami oraz systemu mnożników wynagrodzeń, uzależnionych od kwalifikacji i nakładu pracy. Dzięki temu lekarze orzecznicy będą mogli lepiej organizować swoją pracę, co powinno skrócić czas oczekiwania pacjentów na orzeczenia.

Wzmocnienie nadzoru ZUS i konsekwencje dla pacjentów

Zmiany w przepisach wprowadzają również nowe mechanizmy nadzorcze ZUS. W pierwszym półroczu 2025 roku ZUS przeprowadził ponad 69 tysięcy kontroli, z czego w 8,1 tysiąca przypadków stwierdzono nieprawidłowe wykorzystywanie zwolnień lekarskich. W wyniku tych kontroli wstrzymano zasiłki na łączną kwotę 16,6 miliona złotych. Nowe przepisy mają jeszcze bardziej uszczelnić system i zwiększyć odpowiedzialność pacjentów za przestrzeganie zasad zwolnienia lekarskiego.

Od 2026 roku pacjenci, którzy nadużywają zwolnień lekarskich, będą narażeni na poważne konsekwencje finansowe. ZUS będzie miał większe uprawnienia do weryfikacji zgodności działań pacjentów z celem zwolnienia. To ma odstraszać od nieuczciwych praktyk i zapewnić, że system zwolnień lekarskich będzie działał sprawiedliwie.

Podsumowanie

Nowe przepisy dotyczące zwolnień lekarskich wprowadzają istotne zmiany, które wpłyną zarówno na pacjentów, jak i lekarzy. Możliwość pracy u jednego pracodawcy podczas zwolnienia, rozszerzenie kręgu osób uprawnionych do wystawiania zaświadczeń oraz zmiany w systemie orzekania o niezdolności do pracy to tylko niektóre z nowości. Wzmocnienie nadzoru ZUS ma zapewnić, że system będzie działał efektywniej i sprawiedliwiej. Dla lekarzy oznacza to konieczność dostosowania się do nowych procedur, ale także większą elastyczność w wystawianiu dokumentacji medycznej.