Dezynfekcja gabinetu i narzędzi

Fot. 123 RF

Ostatnia skuteczna broń w walce z drobnoustrojami. Profilaktyka zakażeń to największy priorytet współczesnego świata. Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że w 2050 roku zakażenia drobnoustrojami opornymi na antybiotyki będą stanowiły najczęstszą przyczynę śmierci ludzi na świecie. W obliczu takiego zagrożenia należy uważnie przyjrzeć się stosowanym procedurom higienicznym, których podstawowym celem powinna być ochrona pacjenta przed zakażeniami.

Pacjenci oraz personel medyczny mogą być wystawieni na bezpośredni kontakt z różnego typu mikroorganizmami w krwi lub ślinie pacjenta. Do najgroźniejszych z nich należą wirusy żółtaczki typu B (hepatitis B, HBV), typu C (hepatitis C, HCV), wirusy opryszki typu 1 lub 2, wirusy AIDS (human immunodeficiency virus HIV), prątki gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis), gronkowce (staphylococci) i paciorkowcestreptococci. Zatem w jaki sposób i czym skutecznie dezynfekować narzędzia, powierzchnię czy tkanki pacjenta?

Dokumentacja i kontrola procesu dekontaminacji często wiążą się z pracą papierkową, więc z czynnością rozumianą jako biurokratyczno-zbędna. Lecz dokumentacja i kontrola procesu to nie tylko spełnienie wytycznych ośrodków referencyjnych – to ważne zabezpieczenie w przypadku roszczeń rzekomo zakażonego pacjenta. Każda placówka medyczna (w tym kliniki stomatologiczne) powinna reprocesować instrumenty wielokrotnego użytku według aktualnej wiedzy medycznej, aby zminimalizować ryzyko infekcji - dla pacjentów, dla personelu, ale także dla lekarza.

Na skuteczną sterylizację składa się wiele czynników: odpowiedni sprzęt w gabinecie, prawidłowe postępowanie, odpowiednie opakowanie i ułożenie w autoklawie wyrobów medycznych oraz prawidłowa kontrola skuteczności, a także wykwalifikowany, świadomy zagrożeń personel.

Wreszcie się doczekaliśmy. Ministerstwo Zdrowia wydało rozporządzenie w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą. Rozporządzenie dotyczy wszystkich gabinetów lekarskich, zarówno praktyk, jak i podmiotów lekarskich. Na rozporządzenie czekaliśmy ponad rok. Bowiem ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654, z późn. zm.) nakładała na Ministerstwo Zdrowia obowiązek określenia tych wymogów, a w szczególności warunków ogólnoprzestrzennych, sanitarnych oraz instalacyjnych. Regulacje te dotyczą wszystkich podmiotów wykonujących działalność leczniczą, niezależnie od formy organizacyjno- prawnej, w jakiej jest prowadzona, tj. podmiotów leczniczych oraz praktyk zawodowych lekarzy, pielęgniarek i położnych. Dlatego tracą moc wszystkie dotychczasowe regulacje.

W zeszłym roku pojawiło się pierwsze w Polsce opracowanie wytycznych dotyczących dekontaminacji wyrobów medycznych. W końcu jest więc dokument, do którego można się odwołać podczas kontroli Sanepidu i nie dać się zaskoczyć zaleceniami pokontrolnymi. Co prawda są to tylko wytyczne opracowane przez pozarządowe organizacje, ale prawnie są osadzone w wytycznych Komisji Europejskiej i rozporządzeniach ministra zdrowia. Zatem powinny być respektowane zarówno przez wszystkich kontrolerów, jak i lekarzy.

Pacjenci użytkujący ruchome uzupełnienia protetyczne bardzo często są narażeni na powstawanie różnego typu stomatopatii. Problemy te mogą dotyczyć nawet ponad 50 proc. użytkowników protez. Wpływ na ich powstanie ma wiele czynników. Są to urazy mechaniczne, infekcja grzybami, czy zła higiena.

Dezynfekcja jest jedną z podstawowych czynności wykonywanych w gabinecie stomatologicznym. Gabinet lekarski, a zwłaszcza dentystyczny, jest przez ludzi kojarzony z czystością i zapachem środka do odkażania. Dezynfekujemy narzędzia, części aparatury diagnostycznej, ręce, powierzchnie płaskie, powierzchnie małe i trudnodostępne i każde inne, jakie tylko przewiduje pomysłowość ustawodawcy lub podpowiada zdrowy rozsądek. Tworzymy obowiązkowo procedury dezynfekcji. Oczywiście boimy się zakażeń krzyżowych, zakażeń personelu, swoich pacjentów czy samych siebie. A co z wyciskami?

Sanepid wprowadził podstawowe procedury stomatologiczne dotyczące sposobów zapobiegania rozwojowi bakterii, wirusów i grzybów w gabinecie.

Dekontaminacja narzędzi stomatologicznych - odpowiedzialność, zagrożenia, zapobieganie zakażeniom. Od lat używamy automatyczne pralki, zmywarki, piekarniki. Wszystko po to, aby było nam wygodnie, szybciej i dokładniej. Jak się okazuje, zautomatyzowane procesy są dużo dokładniejsze niż np. mycie ręczne. Ta sama zasada dotyczy mycia i dezynfekcji narzędzi w gabinecie. Jednak niewielu lekarzy korzysta z myjko-dezynfekatorów, zostawiając te pracę asystentkom. A skoro w domu do mycia talerzy używamy zmywarki , to tym bardziej do umycia zakażonych narzędzi powinniśmy użyć specjalnego urządzenia.  

Od lat używamy automatycznych pralek, zmywarek. Wszystko po to, aby było nam wygodnie, szybciej i bezpieczniej. Jak się okazuje, zautomatyzowane procesy są dużo dokładniejsze niż np. mycie ręczne. Ta sama zasada dotyczy mycia i dezynfekcji narzędzi w gabinecie. Jednak niewielu lekarzy korzysta z myjnio-dezynfekatorów, zostawiając tę pracę asystentkom. A skoro w domu do mycia używamy zmywarki, to tym bardziej do umycia potencjalnie zakażonych narzędzi powinniśmy użyć specjalnego urządzenia.

Z dr Martinem Fulfordem rozmawia Justyna Niebieszczańska

Jak w warunkach małego gabinetu zachować kontrolę nad infekcjami?
Stomatolodzy wraz ze swoim personelem ponoszą moralną odpowiedzialność za przestrzeganie procedur, które gwarantują bezpieczeństwo pacjentom, im samym i ich współpracownikom. Gwarancją owego bezpieczeństwa jest stosowanie w praktyce dobrych standardów kontroli zakażeń w gabinecie. Efektywny system kontroli infekcji to taki, który monitoruje ryzyko poprzez właściwą dekontaminację narzędzi, rozsądne stosowanie jednorazowych instrumentów, właściwą higienę rąk oraz wprowadzenie reżimu czystości podczas mycia gabinetu.

Zasady doboru preparatów dezynfekcyjnych wg. PZH  Państwowy Zakład Higieny opublikował podstawowe zasady doboru, sposobu użytkowania oraz przechowywania preparatów dezynfekcyjnych.  Część z tych zaleceń dotyczy również gabinetów stomatologicznych.

Opis dezynfekcji narzędzi na podstawie tablicy sanitarnej. Tablice sanitarne zostały przez nas tak zaprojektowane, aby można było je wyciąć z gazety i włożyć do teczki procedur sanitarnych. Tablica prezentowana w tym numerze jest już piątą. Poprzednie tablice można otrzymać, zamawiając archiwalne wydania Nowego Gabinetu Stomatologicznego. Publikację tablic rozpoczęliśmy od numeru 2/2009. W obecnym numerze zajmujemy się dezynfekcją narzędzi wielokrotnego użytku, których nie można sterylizować w autoklawie.

Mycie powierzchni w gabinecie. W profilaktyce zakażeń ochrony zdrowia bardzo istotna sprawą jest utrzymywanie wszystkich powierzchni gabinetu lekarskiego w idealnej czystości.

Na życzenie naszych czytelników publikujemy tablice informacyjne dotyczące sposobów dbania o higienę rąk przez personel medyczny. Szczegółowe informacje znalazły się w dwóch publikacjach Polskiego Komitetu Normalizacyjnego: Higieniczne Mycie Rąk (PN-EN 1499) oraz Higieniczna Dezynfekcja Rąk Metodą Wcierania Środka Dezynfekującego (PN-EN 1500). Symbol EN oznacza, że norma ta jest również zaakceptowana przez Europejską Komisję Normalizacyjną.

Stomatolodzy, dbając o dobre samopoczucie pacjentów, tak urządzają gabinety, aby czas w nich spędzony nie kojarzył im się z nieprzyjemnym zabiegiem. Jednak estetyczny wygląd poczekalni i gabinetu, przyjazna atmosfera w trakcie wizyty u lekarza to nie wszystko. Nie mniej ważna, a może i najważniejsza, jest także dbałość o czystość i higienę.